Ngày xưa để có thể đem đi bán khắp nơi, thì nước mắm sau khi ủ chượp trong thùng lều gỗ sẽ được cho vào tĩn. Đó là một dạng bình, hũ nhỏ, làm bằng đất sét đã nung chín, hình tròn bầu, hông phình ở giữa và trét kín bằng hỗn hợp vôi, mật mía và nước dây tơ hồng, Bên ngoài tĩn là quai xách bằng dây mây, tre, hoặc dây thừng

Tháp nước cổ Phan Thiết

Bên kia bờ sông Cà Ty là tháp nước cổ biểu tượng của Phan Thiết và nước mắm xứ này.

Những chiếc ghe nhỏ chèo tay có dong buồm ngày xưa được dùng để chuyên chở các tĩn gốm đựng đầy nước mắm và được chất chồng lên nhau, xuất phát từ cửa sông Cà Ty Phan Thiết đi khắp Bắc, Trung và lục tỉnh Nam Kỳ.

Dấu mộc vuông ngày xưa

Sau khi cho nước mắm vào tĩn, đậy kín, người dân làng chài xưa sẽ dán một nhãn giấy vuông có đóng mộc đỏ lên trên như là một dạng nhãn hiệu để nhận biết.

Năm 146 TCN | la mã cổ đại

• La Mã đã có nước mắm gồm hai loại: garum và liquamen đều ủ cá và muối.
• Axít amin và các chất ngọt được kích hoạt từ quy trình lên men thịt cá… có trong nước mắm cổ của La Mã giống như nước mắm ngày nay.

THẾ KỶ IX | CHĂM PA

• Với sự phát triển của con đường tơ lụa trên biển từ thế kỷ IX, nước mắm đã theo chân những thương buôn Ấn Độ du nhập vào Chăm Pa.
• Hải trình của con đường tơ lụa này xuất phát từ cực Tây là Roma qua các hải cảng trung cận đông như Cairo, men theo bờ biển Nam Ấn Độ, qua Thái Lan, vòng xuống eo Malacca để vào Thái Bình Dương với vương quốc Chăm Pa nằm ngay cửa ngõ vùng biển này.

NĂM 1693 | VIỆT NAM

• Sau khi chúa sãi Nguyễn Phúc Nguyên gả con gái thứ ba là công nữ Nguyễn Phúc Ngọc Khoa cho vua Chămpa là Po Romé vào năm Tân Mùi 1631, người Việt đã tiếp cận cách làm nước mắm của người Chămpa. Từ “ủ chượp” nước mắm ngày nay cũng có nguồn gốc từ tiếng Chăm.
• Người Việt tại Phan Thiết đã nâng kỹ nghệ làm nước mắm lên tầm cao hơn thành một ngành thương mại quan trọng với sự xuất hiện của thùng lều gỗ ủ chượp lượng lớn, sự ra đời của tĩn gốm đựng nước mắm và ghe bầu chuyên chở đi khắp cả nước từ năm 1693.

NĂM 2018 | BẢO TÀNG NƯỚC MẮM TẠI PHAN THIẾT

• Bảo tàng Làng Chài Xưa, bảo tàng nước mắm đầu tiên ra đời và nước mắm Tĩn xưa đựng trong bình gốm được hồi sinh.
• Với hơn 2,000 ngàn năm từ khi xuất hiện và 300 năm phát triển tại Việt Nam, nước mắm đã trở thành quốc hồn quốc túy của dân tộc, xứng đáng được nghiên cứu, bảo tồn và ngành sản xuất nước mắm truyền thống xứng đáng được giữ gìn và trân trọng.